Wat is het sympatisch zenuwstelsel?

Het sympathisch zenuwstelsel is een belangrijk onderdeel van het autonome zenuwstelsel, dat verantwoordelijk is voor het regelen van onbewuste lichaamsfuncties zoals hartslag, bloeddruk en ademhaling. Het wordt vaak omschreven als het systeem dat het lichaam voorbereidt op actie, met andere woorden: de “vecht-of-vlucht” reactie. Wanneer je een stressvolle situatie ervaart (of dit nu fysiek, emotioneel of mentaal is) schakelt het sympathisch zenuwstelsel onmiddellijk in om je te helpen reageren.

In deze blog bespreken we hoe het sympathisch zenuwstelsel werkt, de effecten ervan op je lichaam, de mogelijke risico’s van een overactief sympathisch systeem en hoe je een gezonde balans kunt behouden.

Hoe werkt het sympathisch zenuwstelsel?

Wanneer je geconfronteerd wordt met stress, activeert het sympathisch zenuwstelsel een reeks processen in je lichaam die je voorbereiden op een snelle reactie. Dit systeem doet dit door signalen te sturen naar verschillende organen via het ruggenmerg en specifieke zenuwen. Het sympathisch zenuwstelsel zet onder andere de bijnieren aan om adrenaline en noradrenaline vrij te geven. Dit zijn stoffen die je alertheid verhogen, je hartslag versnellen en je ademhaling verdiepen.

De “vecht-of-vlucht” reactie heeft als doel je lichaam voor te bereiden op twee primaire reacties: vechten of vluchten. Stel je voor dat je oog in oog staat met een bedreigende situatie, zoals een auto die plotseling op je af komt. Binnen een fractie van een seconde zorgt het sympathisch zenuwstelsel ervoor dat je spieren meer bloed krijgen, je hart sneller pompt en je zintuigen scherper worden, zodat je snel kunt reageren. 

Belangrijkste functies van het sympathisch zenuwstelsel

Het sympathisch zenuwstelsel speelt een rol in verschillende fysiologische processen die je lichaam voorbereiden op actie. Hieronder de belangrijkste functies:

1. Versnellen van de hartslag: Je hartslag verhoogt om meer zuurstofrijk bloed naar je spieren te pompen, zodat je klaar bent om snel te handelen.
2. Verhoogde ademhaling: Door de ademhaling te versnellen, krijg je meer zuurstof binnen, wat je spieren energie geeft.
3. Vrijmaken van energie: Het sympathisch zenuwstelsel stimuleert de afgifte van glucose door de lever, wat je lichaam snel beschikbare energie biedt.
4. Verhoging van alertheid: Je hersenen krijgen meer zuurstof, wat zorgt voor scherpere zintuigen en een verhoogd reactievermogen.
5. Onderdrukking van niet-noodzakelijke functies: Functies zoals spijsvertering en urineproductie worden verminderd, zodat alle energie naar vitale organen en spieren kan gaan.

Gevolgen van een overactief sympathisch zenuwstelsel

Hoewel het sympathisch zenuwstelsel van levensbelang is in noodsituaties, kan een overactief sympathisch systeem schadelijk zijn voor je gezondheid op de lange termijn. Wanneer je lichaam continu in de “vecht-of-vlucht” modus staat, kan dit leiden tot chronische stress, vermoeidheid en zelfs gezondheidsproblemen zoals:

• Hoge bloeddruk: Door de aanhoudende spanning in je bloedvaten stijgt je bloeddruk, wat het risico op hart- en vaatziekten vergroot.
• Verminderde spijsvertering: Een langdurig verminderde bloedtoevoer naar de darmen kan leiden tot problemen zoals maagzweren of prikkelbare darm syndroom (PDS).
• Verstoorde slaap: Een constant verhoogde hartslag en ademhaling kunnen het moeilijk maken om tot rust te komen, wat slapeloosheid kan veroorzaken.
• Verzwakt immuunsysteem: Door voortdurende stressproductie raakt het immuunsysteem uitgeput, waardoor je vatbaarder wordt voor ziekten.

Sympathisch vs. parasympathisch zenuwstelsel

Het sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel werken samen als een soort “gas” en “rem” in je lichaam. Terwijl het sympathische systeem je lichaam activeert, zorgt het parasympathisch zenuwstelsel ervoor dat je weer tot rust komt. Deze balans is super belangrijk voor een gezond lichaam en een gezond brein.

Een overactief sympathisch zenuwstelsel kan leiden tot stressgerelateerde aandoeningen, zoals angst, depressie, en chronische pijn. Omgekeerd kan een te actief parasympathisch systeem resulteren in extreme vermoeidheid en een laag energieniveau. Het vinden van de juiste balans tussen deze systemen is daarom cruciaal.

Tips 

Wil je de balans tussen je sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel herstellen? Hieronder enkele handige tips:

1. Ademhalingsoefeningen en meditatie: Door bewust adem te halen, bijvoorbeeld met de 4-7-8 ademhalingstechniek, kun je je sympathische activiteit verminderen en je parasympathisch zenuwstelsel activeren.
2. Regelmatige lichaamsbeweging: Bewegen helpt bij het reguleren van je zenuwstelsel. Kies voor rustige oefeningen zoals yoga of wandelen om je parasympathische activiteit te verhogen.
3. Gebruik van mondtape tijdens de slaap: Net als bij het parasympathisch zenuwstelsel, kan mondtape helpen om via de neus te ademen, wat de sympathische activiteit vermindert. Neusademhaling is rustiger en dieper, waardoor het lichaam gemakkelijker kan ontspannen.
4. Voldoende slaap: Rust is cruciaal voor het herstel van het zenuwstelsel. Zorg voor een regelmatig slaapschema en een goede slaaphygiëne om je lichaam optimaal te laten rusten.

Veelgestelde vragen over het sympathisch zenuwstelsel

1. Wat is het verschil tussen het sympathisch en parasympathisch zenuwstelsel?
   Het sympathisch zenuwstelsel activeert het lichaam in stressvolle situaties (vecht-of-vlucht reactie), terwijl het parasympathisch zenuwstelsel helpt bij ontspanning en herstel (rust-en-verteer respons).
2. Wat gebeurt er als het sympathisch zenuwstelsel constant actief is?
   Een voortdurend actief sympathisch zenuwstelsel kan leiden tot chronische stress, hoge bloeddruk, spijsverteringsproblemen en een verzwakt immuunsysteem.
3. Hoe kan ik mijn sympathisch zenuwstelsel kalmeren?
   Diepe ademhaling, meditatie, yoga en het gebruik van mondtape tijdens de slaap kunnen helpen om het sympathische systeem te kalmeren en een staat van ontspanning te bevorderen.

Laatste gedachten

Het sympathisch zenuwstelsel is essentieel om ons lichaam in staat te stellen snel te reageren in gevaarlijke of stressvolle situaties. Echter, wanneer het te vaak of te lang actief is, kan het leiden tot gezondheidsproblemen. Door bewust te werken aan ontspanning en rust, kun je het sympathische zenuwstelsel in balans brengen met het parasympathisch zenuwstelsel en zo bijdragen aan een optimale gezondheid.